Z ostatniej chwili
- 27 kwietnia 2024
Chcieliśmy stworzyć bardzo osobisty album" - powiedział Rolling Stone Bono z U2 przy okazji wydania najnowszej płyty zespołu, "Songs of Innocence". "Cały album to pierwsze podróże... geograficznie, duchowo, seksualnie. I to jest trudne. Ale my tam pojechaliśmy."
Te pierwsze podróże obejmują również niektóre z formalnych wpływów muzycznych zespołu, w tym The Ramones i The Clash, które są przykładami strip-back'owego rock and rolla par excellence.
Teraz zespół rusza w trasę koncertową iNNOCENCE + eXPERIENCE wspierając album.
Na tę trasę zespół z pewnością się wycofuje: będzie występował we względnej intymności aren. Jest to wyraźny kontrast w stosunku do rekordowej produkcji ostatniej trasy zespołu - U2 360 - którą obejrzało około siedmiu milionów ludzi na ogromnych, otwartych stadionach i która zarobiła ponad 700 milionów dolarów.
Z pozoru może się wydawać, że U2 nagle szuka powrotu do prostszych czasów swoich wczesnych lat, zarówno w ich brzmieniu, jak i w ich występach.
Ale dla tych, którzy uważnie śledzili karierę zespołu, mówienie o powrocie do jakichś "korzeni" po wydaniu nowej płyty nie jest niczym nowym dla U2. Jeśli cokolwiek, to ujawnia to dobrze zużytą strategię zespołu, który stara się zachować aktualność nawet w miarę upływu lat - wzór naprzemiennego eksperymentowania i wydobywania mitu autentyczności.
Po raz pierwszy powołano się na ten trup w 1987 roku w The Joshua Tree oraz na kolejny album i film dokumentalny Rattle and Hum. Na tych albumach zespół, odstawiony na bok w latach 70-tych XX wieku, powrócił do amerykańskiego triumwiratu - bluesa, folku i gospel - głęboko "autentycznej" muzyki, za którą czuł, że przegapił dorastanie.
W wywiadach z tego okresu zaczęli romantyzować "rozbieranego" rock and rolla.
Ten zwrot w tył nastąpił po pierwszym projekcie zespołu z producentami Brianem Eno i Danielem Lanoisem, The Unforgettable Fire z 1984 roku.
Co ciekawe, nastrojowe, eksperymentalne brzmienie tego albumu zostało entuzjastycznie przyjęte przez zespół jako próba zamiany biegów z ciężkiego, gitarowego, stripped-down rocka, który charakteryzował wojnę 1983 roku.
Występy na żywo, które wspierały bardziej eksperymentalne albumy zespołu, były odpowiednio gigantycznymi przedsięwzięciami, często odbywającymi się w plenerze, z każdym technologicznym dzwonkiem i gwizdkiem, jaki można sobie wyobrazić.
Brzmienie muzyki grupy nie kołysze się jednak między tymi biegunami tak łatwo, jak by to sugerował ich dyskurs.
Na przykład, atmosferyczne, eksperymentalne wpływy są obecne na "Songs of Innocence" (The Troubles). W międzyczasie, odarte dźwięki można znaleźć na najbardziej "tamtym" albumie w dorobku U2 - Popie z 1997 roku - w takich utworach jak Wake Up Dead Man i The Playboy Mansion.
Dlaczego więc proces tworzenia albumu jest postrzegany jako rodzaj powtarzającego się kryzysu egzystencjalnego? Taki, który wydaje się wymagać radykalnego przemyślenia kierunku muzycznego i tematycznego?
Jedna z odpowiedzi na to pytanie pochodzi z tego, co w kulturze rockowej liczy się jako "autentyczne": narracja poszukiwań - nieustanne poszukiwanie "realności", tego co postrzegane jest jako "prawdziwe".
Led Zeppelin, na przykład, "wymyślili" siebie na swojej trzeciej płycie, zwracając się ku akustycznej muzyce ludowej. Niesławna bitwa pomiędzy Mickiem Jaggerem i Keithem Richardsem o to, czy pozostać wiernym bluesowym korzeniom zespołu, czy też pójść w bardziej współczesnym kierunku, rozpoczęła się od ich albumu Undercover z 1983 roku.
Ale U2 jest szczególnie zaangażowana w tę narrację. Ich potrzebę ponownego wymyślenia, odrzucenia tego, co było wcześniej, ponownego zbadania kierunków, niepokój, można postrzegać jako część dyskursu, który pomaga skonstruować rockową autentyczność U2.
Nie sugeruję, że ich poszukiwania są obłudne. Wystarczy jednak spojrzeć na inne niż biała skała muzyczne elementy, aby przekonać się, że warunki autentyczności różnią się m.in. w zależności od gatunku.
W rzeczywistości, można by argumentować, że nie ma czegoś takiego jak autentyczność, z wyjątkiem umysłów tych, którzy ją konstruują.
Dla zespołu to jednak nie tylko dyskursywne zmagania. Rockowa autentyczność opiera się na rewolucyjnej wrażliwości - odrzuceniu władzy. A muzycy rockowi, którzy odnoszą komercyjne sukcesy, często zmagają się z tym, jak pozostać wiernym tym ideałom.
Strategia wiecznego poszukiwania nowego brzmienia staje się w tych okolicznościach szczególnie ważna: nic tak nie burzy szacunku jak odnoszący sukcesy komercyjny zespół rockowy, który spoczywa na laurach.
Powrót do swoich "korzeni", czy też bycie w czołówce współczesnej muzyki, staje się częścią strategii utrzymania wiarygodności i znaczenia w obliczu bezprecedensowego komercyjnego sukcesu - pokazania, że ideały, na których powstał zespół, nadal je napędzają.
Czy to może tłumaczyć, dlaczego U2 ostatnio pojawiło się w nowojorskim metrze w ukryciu?
Przecież busking jest być może kwintesencją gatunku autentycznych wykonań - żywych, niezrealizowanych, dostępnych, ryzykownych i niekomercyjnych (jeśli nie liczyć grosza zebranego w futerale na gitarę).
Co ciekawe, trzy z czterech ostatnich płyt U2 zostały oparte na idei "powrotu do korzeni" lub "rozbicia dźwięku".
I jak na ironię, płyty te odniosły większy komercyjny sukces niż dwie ostatnie próby dźwiękowych eksperymentów (Pop i No Line on the Horizon). Zastanawiamy się więc - może trochę cynicznie - czy dyskurs "powrotu do korzeni" nie jest jedynie sposobem na potwierdzenie rockowej autentyczności, ale także sposobem na sprzedaż większej ilości płyt. Jest to tyleż obserwacja o krytykach i fanach (dla których dyskursem autentyczności rocka jest religia), co o zespole.
Ze swojej strony zawsze uważałem eksperymentalne płyty U2 i niektóre z gargantuańskich tras koncertowych za ciekawsze i bardziej wierne duchowi rock and rolla niż ich podróże do przeszłości. Pop jest sonicznym arcydziełem, podobnie jak Zooropa i Achtung, Baby. Ostatni z nich, nawiasem mówiąc, był również bardzo osobistym albumem, kronikarzem m.in. rozbijających się efektów rozwodów (Edge's) i komplikacji związanych z byciem zakochanym.
Tak naprawdę mamut Zoo TV Tour, który wspierał Achtung, Baby i Zooropa, był jednym z najbardziej bystrych politycznie i z powodzeniem montowanych komentarzy społecznych zespołu. W (autoreferencyjnym) komentarzu do sławy Bono przybrał charakter nadętego, obciągniętego skórą, noszącego cienie gwiazdy rocka. A głównym założeniem spektaklu była ostra krytyka znieczulającego wpływu współczesnych mediów.
Tak więc, w przeciwieństwie do dobrze znanego w rocku dualizmu pomiędzy "małym i prostym równa się dobre" a "dużym i błyszczącym równa się złe", z tego ostatniego wyszły niektóre z najbardziej wyrazistych muzycznych i społecznych komentarzy U2.
Wydaje się, że "małe i proste" (o ile występy na arenie mogą rzeczywiście należeć do tej kategorii) to właśnie tam wylądują na tej trasie, ale już teraz jest wskazówka, dokąd zespół zmierza na kolejną płytę. W eseju New York Timesa napisanym w przeddzień tej trasy, Bono miał to do powiedzenia o Songs of Experience, albumie, który będzie śledził Songs of Innocence:
Utrzymujemy dyscyplinę w piosenkach i wypieramy parametry dźwięku... Jedną z rzeczy, których nauczyło nas doświadczenie, jest bycie w pełni w tej chwili. Jaka jest ta chwila? Muzyka pop.
I tak poszukiwania trwają dalej.
